4.1. Hydrocracker Ünitesi (1350):
4.1.1. Ünitenin Amacı
Hydrocracker ünitesi, vakum distilasyon ünitesinden elde edilen HVGO i daha değerli beyaz ürünlere çeviren bir dönüşüm ünitesidir. Ünite bu işlemi molekül ağırlığı yüksek hidrokarbonların hidrojenli ortamda, yüksek basınç ve sıcaklık şartlarında seçimli bir parçalanmaya tabi tutulduğu yüksek teknoloji gerektiren ‘’ Hydrocracking Prosesi’’ ile gerçekleştirilmektedir. Yaklaşık 40 yıllık bir geçmişi olan ülkemiz rafinaj sektörü için bu proses yeni bir prosestir ve pek bilinmemektedir. Acil durumlarda nasıl müdahale edileceği çok iyi bilinmelidir aksi taktirde telafisi olmayan hatalara yol açılabilir.
4.1.2. Ünitenin Tanımı
1350 Hydrocracker ünitesi iki kısımdan meydana gelmiştir. Birinci kısım yüksek basınçta içinde hidrojenle doyurma, desülfürizasyon, denitrifikasyon ve hydrocracking reaksiyonlarının oluştuğu reaktör kısmı; ikinci kısım ise reaktör kısmında oluşan ürünlerin ayrıştırıldığı fraksiyonlama kısmıdır. Bu haliyle ünite bir desülfürizer ünitesi; reaktör kısmı ile bir ham petrol ünitesi fraksiyonlama kısmının birleşmesiyle oluşmuş gibidir.
Reaktör kısmı aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır :
-Şarj sistemi
-Reaktör şarj fırını
-Reaktörler
-Yüksek basınç separatörü
-Alçak basınç flaş dramı
-Make-up gaz kompresörleri
-Yıkama suyu (KBS) enjeksiyon sistemi
Fraksiyonlama kısmı ise aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır :
-Splitter kolonu
-Fractionater fırını
-Fractionater kolonu
-Debutanizer kolonu
-Splitter kolonu
Diğer kısımlar ise :
-Fırınlar yakıt sistemi
-DMDS enjeksiyon sistemi
-Kostik sirkülasyon sistemi
-Soda nötralizasyon sistemi
4.1.3. Prosesin Tanımı
Hydrocracker ünitesi UOP HC UNİBON prosesine göre dizayn edilmiştir. Bu proses ağır petrol fraksiyonlarının hydrocracking (hidrojenli ortamda parçalama) işlemi ile daha hafif ama ekonomik olarak daha değerli ürünler haline dönüştürüldüğü bir rafineri prosesidir.
Hydrocracker şarjı genel olarak vakum-gaz oilleridir. Bunlar Hydrocracker ünitesinde nafta veya orta distilatlar gibi daha düşük molekül ağırlıklı ürünleri dönüştürülürler. Bu şekli ile hydrocracking siyah ürünlerin beyaz ürünlere dönüştürüldüğü bir çevrim prosesidir.
Hydrocracking işlemi hidrojenli ortamda, yüksek basınç ve sıcaklık şartlarında şarjın içinde DHC tipi katalist bulunan sabit yataklı reaktörler içerisinden geçerken oluşan bir seri reaksiyon sonucu meydana gelir. Kraking reaksiyonları yanında oluşan hidrojenasyon reaksiyonlarıyla kükürt, azot ve oksijen neredeyse tamamen ayrılır ve olefinler doymuş hidrokarbonlar haline getirilir. Böylece reaktör çıkıştan parçalanarak daha düşük molekül ağırlıklı bileşikler haline dönüşmüş hidrokarbonlarla, H2S, NH3 ve H2O’dan oluşmuş bir karışım elde edilir.
Hydrocracking prosesinde bazı değişkenlerinin ayarlanması ve gerekli katalist modifikasyonunun yapılması ile elde edilen ürünlerin kaynama aralığını kontrol etmek mümkündür. Bu esneklik mevsimlik ürün taleplerini karşılamada rafinerilere önemli kolaylıklar sağlar. Ancak istenilen ürün ve ürünlerin kapasitesine bağlı olarak proses dizaynı farklılıklar gösterir.Rafinerimiz Hydrocracker Ünitesi Vakum Distilasyon Ünitesinden elde edilen HVGO i işleyerek üretilen dizeli maksimize edecek şekilde sabit yatak (fixed bed) ve tek geçişli (single stage) olarak dizayn edilmiştir.
4.1.4. Prosesin Kimyası
4.1.4.1. Hydrocracking Reaksiyon Mekanizması
Hydrocracking reaksiyonları hidrojen atmosferinde, yüksek basınç ve sıcaklık şartlarında ve iki fonksiyonlu bir mekanizmaya göre oluşur. Basınç genellikle 70-210 kg/cm2 ve sıcaklık 290-4550C arasında değişir. İki fonksiyonlu bir reaksiyon mekanizmasında ayrı ayrı reaksiyon kademelerini kataliz edebilmek için iki ayrı tipte katalitik kısma ihtiyaç vardır. Bunlar bir katalist üzerindeki metal ve asit kısımlarıdır. Hydrocracking reaksiyonları genellikle katalistin metal kısmında bir olefin yada siklo olefinin oluşumuyla başlar. Bundan sonra asit kısmı bir karbonyum iyonu üretmek üzere olefin yada siklo olefine bir proton verir. Daha sonra karbonyum iyonu daha küçük bir karbonyum iyonu ve olefin oluşturmak üzere parçalanır. Bu ürünler başlıca hydrocracking ürünleridir. Bunlar dahada küçük hydrocracking ürünlerini oluşturmak üzere başka reaksiyonlara girebilecekleri gibi karbonyum iyonundan bir protonun çıkarılması ile reaksiyonların ilerlemesi ilk ürünlerin oluşumundan sonra durdurulabilir. Bu durumda katalistin asit kısmında oluşan olefin metal kısmında hidrojenle doyurulur.
4.1.4.2. Diğer Önemli Reaksiyonlar
Hydrocracker şarjları genellikle organik kükürt, azot ve oksijen bileşikleri ile organik klor ve brom gibi halojenli bileşikler ihtiva ederler. Bunlar ayrıca organo metal bileşiklerinde bünyelerinde bulundururlar. Hydrocracking reaksiyonları sırasında oluşan kraking reaksiyonları ile birlikte hidrojenasyon reaksiyonları gibi olması arzu edilen reaksiyonların yanında polinükleer aromatik bileşiklerin oluşumu gibi istenmeyen reaksiyonlarda meydana gelir.
4.1.4.2.1. Hidrojenasyon Reaksiyonları
Kraking reaksiyonları ile meydana gelen olefin ve aromatiklerin doyurulması reaksiyonları yanında desülfürizasyon ve denitrifikasyon reaksiyonları en önemli hidrojenasyon reaksiyonlarıdır. Bu reaksiyonlar sonucunda oluşan kükürt ve azot bileşikleri karşılık gelen hidrokarbon ve H2S ile NH3 ‘e dönüştürülür.
4.1.4.2.2. Organo Metalik Reaksiyonlar
Organo metalik bileşiklerin bozulmaları ile ilgili reaksiyon mekanizması tam olarak anlaşılmış değildir. Ancak bu bileşiklerdeki metallerin reaksiyonlar sonucu katalist üzerinde kaldığı bilinmektedir.
4.1.4.2.3. Polinükleer Aromatik (PNA) Reaksiyonları
PNA bileşikleri iki veya daha fazla aromatik halka ihtiva eden polisiklik kondense olmuş aromatik hidrokarbonlar olup Hydrocrackerlarda oluşması istenilmeyen reaksiyonlar sonucu meydana gelen bileşiklerdir.
4.1.4.3. Hydorracking Prosesinin Değişkenleri
-Katalist
-Dönüşüm yüzdesi
-Katalist sıcaklığı
-Şarjın kalitesi
-Sıvı boşluk hızı
-Bileşik şarj oranı (CFR)
-Hidrojen kısmi basıncı
-Recycle gaz miktarı ve H2 / HC oranı
-Make up hidrojen kalitesi
4.2. Hidrojen Ünitesi
Hidrojen ünitesi, hydrocracker ünitesi için gerekli hidrojenin LSRN nafta ve reformer gazlarının ‘’Steam Reforming’’ prosesiyle üretilip, PSA ‘’Pressure Swing Absorbsiyon’’ prosesiyle %99.9’ a kadar saflaştırıldığı bir ünitedir. Hidrojen ünitesi 25700Nm3/ h saf hidrojen üretim kapasitesine göre dizayn edilmiştir.
PSA prosesinin ana çalışma prensibi şöyledir ;
Basınç arttıkça adserbent daha çok safsızlık tutar, dolayısıyla basıncın yüksek veya düşük değerler arasında salınım yapması ile adsorblanan safsızlıklar desorplanır ve artık gaza geçer.
Aşamaları :
1) Adsorption
Proses gazları yüksek basınçta içinde ‘’ moleküler sieve ‘’ bulunduran C-1854 A,B,C,D,E,F,G,H,I,J kolonlarına kontrol sisteminin yol verdiği sıra ile girer ve safsızlıkları adsorplanırken hidrojen ürünü dışarı çıkar.
2) Basınç Atma (Depressurization)
Adsorberden şarj akım yönüne paralel olarak basınç düşürülür. Bu işlem için adsorbsiyon aşamasının sonunda adsorberde kalan saf hidrojen gazı kullanılır.
3) Ters Akım Basınç Atma
Adsorberdeki en düşük basınç seviyesine kadar basınç atılır ve adsorbent kısmen rejenere edilir. bir kısım safsızlıklar off gaz olarak atılır.
4) Pörç
Adsorbentte geriye kalan safsızlıkları atmak ve adsorbentin tamamen rejenerasyonunu sağlamak için adsorber hidrojen ile pörç edilir.
5) Basınç Tutma
Adsorbere hidrojen alınarak sistemde şarj basıncına kadar basınç tutulur ve bir cycle (çevrim) sona erer. Sistem yeni bir adsorbsiyon aşaması için hazır hale gelmiştir.
4.2.1. Şarjın Özellikleri
Ünitenin şarjı LSR naftadır. Ayrıca ünite reformer gazından hidrojen üretilebilecek şekildede dizayn edilmiştir.
4.2.2. Proses Kimyası
1) Hidrojenasyon Reaksiyonu
2) Kükürt Absorbsiyon Reaksiyonu ( Desulfurizasyon)
3) Stim Reforming Reaksiyonları
4) Reforming Katalisti Zehirlenmesi
5) CO Dönüşüm Reaksiyonları (Shift Conversion)
5. YARDIMCI ÜNİTELER
5.1. Kimyasal Su Tasfiye Ünitesi (C.W.T.P)
Rafineride ham su temini Kızılırmak nehri üzerine kurulmuş Kapulukaya Barajı gölünden sağlanmaktadır.su baraj kolundan kendi cazibesiyle ve yer altı boru hattı ile ham su tevzi istasyonuna gelmektedir. Buradanda ham su pompaları ile ham su depo tanklarına gelmektedir. iKi adet ham su depolama tankı olup 35.000 m3 su kapasitesine sahiptir.
Kimyasal Su Tasfiye Ünitesi kuvvet santralı kazanları ve proses ünitelerinin ihtiyacı olan suyu tasviye eder. Ünite aynı zamanda rafineriden dönen petrol ürünleri ile kirlenmiş kondanseyi de tasfiye ederek geri kazanma işlemlerini yapar. Ünitenin kapasitesi 330 m3/h olup aralıksız demineralize su hazırlayabilecek şekilde dizayn edilmiştir.
Ünite Operasyonları
Proses diyagramında şu üniteler mevcuttur :
-Kum filtreleri
-Kuvvetli asit katyon filtreleri
-Zayıf baz anyon filtreleri
-CO2 dearatörleri
-Kuvvetli baz anyon filtreleri
-Karışık yatak (mix-bed filtreleri)
-Minerallerinden arıtılıp kullanıcı ünitelere verilen demineralize suyun amonyak çözeltisi ile alkilizasyonu. Kum filtrelerinde ham su mekanik olarak temizlenmekte, içindeki asılı maddeler alınmaktadır. Burada filtrenin giriş ve çıkış hattındaki basınç değişimine ve çıkış su turbidite (bulanıklık) değerlerine dikkat edilir. Basınçta tümü 1 bar, turbidite 5 NTU olduğunda filtre devreden çıkartılarak ters yıkanır. bu esnada filtreye hava verilerek katı atıkların filtre dolgu maddelerinden ayrılması sağlanır. Ters yıkama operasyonundan sonra durulama işlemi ile nihai atık maddelerin de atılmasına çalışılır.
Yağlı Kondense Geri Kazanma Ünitesi
Bu ünite şu özelliklere sahiptir :
T = 70-90ºC
P = 4 kg/cm2
Q = 50-70 m3/h
Yağ miktarı = 10 ppm (max)
Kondense kazanımı, dolgu malzemesi içerisindeki yağ absorblama yeteneği olan aktif kömür filtrelerinde gerçekleşmektedir. Filtrelerden iki adedi birbirleriyle paralel çalışıp üçüncüsü ise iki adet filtre ile seri olarak çalıştırılan filtre çıkışındaki kondense içindeki yağ miktarı 1 ppm, ikinci filtre çıkışında ise 0-0.05 ppm civarına düşer. Ancak maksimum 0.1 ppm kabul edilebilir. Aktif kömür filtreleri dolgu malzemesi rejenerasyonu yoktur. Yağa doyan dolgu maddesi yenisi ile değiştirilir.
Suyun Niteliğini Belirleyen Etkenler
Suyun içerdiği çözünmüş organik ve inorganik katı asitlerdir. Çökeltme ve süzme işlemleri ile giderilir. Birimi NTU’dur.
Sertlik
Suyun içerdiği sodyum ve magnezyum tuzları sertliği belirler. Suya sertlik veren maddelerin uzaklaştırılması işleminede Suyun Yumuşatılması denir. Geçici ve kalıcı sertlik olmak üzere ikiye ayrılır. Suların sertliği yaygın olarak içerdikleri sertlik veren maddelerin CaCO3 cinsinden miktarını verir.
1 ppm = 1 mg CaCO3/lt
Geçici sertlik, suların içerdiği kalsiyum ve magnezyum bikarbonat ile karbonat tuzlarının sebep olduğu sertliktir. Su ısıtıldığı zaman sertlik veren maddeler CO2 gazı vererek ayrışır. Kalsiyum karbonat ve magnezyum hidroksit çökelerek ayrılır. Bu tuzların çözünürlükleri sıcaklıkla ters orantılıdır.
Kalıcı sertlik, alkali ve toprak alkali metallerin sülfat, klorür ve nitrat tuzlarından oluşan sertliktir. Kalıcı sertlik veren maddeler ısı ile ayrışmaz.
Alkalite
Suyun iyonlaşmış halde içerdiği çözünmüş madde miktarını gösterir. Su saflaştıkça iletkenlik azalır. Ancak saf su CI2 da olsa iyonize olduğundan iletkenlik sıfır olmaz. İletkenlik açısından korozyon önemli olduğundan suyun iletkenliğinin belirli bir değerin altında olması istenir.
Asitlik
Suya asidik özelliği çözünmüş asitler ve CO2 verir. Karbondioksit suda çözündüğü zaman karbonikasit oluşturur.
5.2. Buhar Üretim Ünitesi (TPP)
Ünitenin amacı rafinerinin ihtiyacı olan buharı üretmektir. Bu arada yan ürün elektrik enerjisi de üretilir. Üretilen elektrik enerjisi herhangi bir arıza durumunda elektriğin kesilmemesi için Türkiye Elektrik kurumuna verilip, geri alınır.
Su buhar çevrimi genel olarak dört bölümden oluşur :
1. Kazan
2. Türbün
3. Kondense sistemi
4. Besleme sistemi
Kazan
Kazanlarda yakıtın kimyasal enerjisi elektrik enerjisine dönüştürülür. Ünitedeki kazanlar domlu kazanlar olup doymuş buharın ayrıldığı dom ile buharlaştırıcı boruları arasında dolaşım vardır. Dört tane kazan vardır. Genelde sırasıyla iki kazan kullanılır ve kullanılmayan ikisinin bakımı yapılır. Kazanlarda hem fuel-gaz hem de fuel-oil yakılabilir. Tekrar kızdırılmış buharın basıncı kızgın buhardan düşüktür. Ancak sıcaklıkları aynıdır. Tekrar kızdırıcı borularda yüksek alaşımlı çelik malzemeden olur. Tekrar kızdırıcılardan çıkan buharları 100 ata basınçta, sıcaklığı yaklaşık 5400C ‘dir. Ancak rafineride hiç bir ünitenin bu basınç ve sıcaklıkta buhara ihtiyacı yoktur. Bu yüzden bu yüksek sıcaklık ve basınçtaki buhar türbinlerde önce 40 ata basınca düşürülür. Sonra ihtiyaca göre 16 ata, 5 ata ve 1.2 ata basınçta buhar elde edilir. Rafinerinin ihtiyacına göre türbinlerde yapılan buhar üretme işlemi sırasında elektrik enerjisi de üretilmektedir.
Türbin
Buharın ısı enerjisinin mekanik enerjiye dönüştürüldüğü birimdir. Türbinin sabit kanatları arasından geçerken kızgın buharın ısı enerjisinin, kinetik enerjiye dönüşü. Hareketli kanatların döndürülmesiyle kinetik enerjisini mekanik enerjiye dönüştürdüğümüz kızgın buhar, türbine enerjisini vererek iş görmüş buhar olarak çıkar. Türbin ile aynı mile bağlı olarak çalışan jeneratörde mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürür. Türbin özel alaşımlı çelikten yapılır.
Kondense Sistemi
Türbinde iş görmüş ihtiyaç fazlası buhar, kondansede yoğunlaştırıldıktan sonra kondanse altındaki tankta toplanır. Kondanse çıkış pompası ile basılan kondanse suyu alçak basınç ön ısıtıcılarından geçerek besleme tankına gelir.
Besleme Sistemi
Gaz alıcıdan besleme tankına giren su, besleme suyu adını alır. Gaz alıcıdan çözünmüş oksijen, karbondioksit v.b. çözünmüş gazlardan mekanik olarak arıtılan besleme suyu, besleme tankı çıkışında besleme suyu pompaları ile kazana basılır. Besleme suyu kazana girmeden önce yüksek basınç ön ısıtıcılardan geçerek ısıtılır.
5.3. Atık Su Arıtma Ünitesi (A.S.A.)
Proses ünitelerinden, tank sahasından, dolum sahasından, pompa istasyonlarından ekipmanların boşalma ve yıkanmalarından, yağlı su dreynlerinden gelen yağlı sular ve evsel atık sular ünitenin şarjını oluşturur. Ünitenin görevi; askıdaki katı maddeler, petrol artığı ve septik (evsel atık sular) ile kirlenmiş sular içindeki çevreyi kirleten maddeleri fiziksel, kimyasal ve biyolojik artım ile sistemden uzaklaştırarak hayatı etkilemeyecek şekilde ırmağa vermektir.
Şarj Ve Deşarjın Özellikleri
Şarj Deşarj
KİRLETİCİLER :
Yağ miktarı (ppm) 3000 5
Fenol (ppm) 8 0.2
Sulfit (ppm) 17 0.1
Askıda katı mad. (ppm) 100 50
COD (MgO2/lt) 800 90
Atık su arıtma ünitesi şu bölümlerden oluşmaktadır :
-Denge havuzu
-Flokülasyon havuzu
-Flotasyon havuzu
-Aktif çamur (havalandırma) havuzu
-Slaç koyulaştırma havuzu
-Kurutma yatakları
-Slop tankları
Denge Havuzu
Üniteye gelen şarjın pH ve H2S değerlerinin yüksek oluşunda üniteye verilmeden önce genel bakıma alındığı havuzdur. Havuza alınan şarj, ünitenin gerçek şarjının özelliğini bozmayacak şekilde taşma kanalı vasıtasıyla yavaş yavaş üniteye verilir. Havuzun toplam hacmi 5000m3, kullanım alanı 3000m3’dür. Bu havuz Hydrocracker ünitesinin devreye girmesinden sonra ihtiyacı karşılayamaz olduğundan yeni bir denge havuzu yapımına başlanmıştır.
API Seperatörleri (Yağ Sıyırıcıları)
Fiziksel arıtım yapılır. Her birinin kapasitesi m3/h olan dört seperatör vardır. Gelen şarj miktarına göre üç seperatör devrede tutulur, birisi yedekte bekletilir. Seperatörlerde yağlı su yağ ve askıdaki katı maddelerden ayrılır. Yağ gravite farkı ile su yüzeyinde bir film halinde toplanır. Askıdaki katı maddelerde ağırlıklarına göre dibe çökerler.
Flokülasyon Havuzu
Seperatörlerden pompalarla basılan su 170 m3 hacmindeki flokülasyon havuzuna gelir. Havuzun yapılış amacı kimyasal madde enjeksiyonu ile su içindeki katı madde ve yağları bir araya getirip ayırmaktır. Ancak kimyasal madde enjeksiyonu yapılmaksızın, ırmak suyunun özelliğinden dolayı, bu işlem kendi kendine olduğundan herhangi bir işlem yapılmaz. Burada su yavaş yavaş karıştırılır. Karıştırıcıların etkisiyle pıhtılaşma ve yumaklaşma (flokülasyon) olur.
Flotasyon Havuzu (DAF)
Flotasyon havuzu iki tane olup her birinin hacmi 430 m3’dür. Birbirine by-pass hattı ile bağlıdır. Flokülasyon havuzunda yumaklaşmasını tamamlamış sular, flotasyon havuzlarına alttan giriş yapar. Hafif floglar ve yağ zerrecikleri, suda çözünmüş oksijen tarafları kabarcıklar halinde su yüzüne taşınırlar. Ağır floglar ise çökerek ayrılır. Yüzen floglar üst sıyırıcı , alttaki floglar ise taban sıyırıcıları ile ayrılarak slaç pompaları emiş pitinde toplanır. Burada mikserle karıştırılarak homojenlik sağlandıktan sonra slaç koyulaştırma basılır, kimyasal arıtımını tamamlayan su ise aktif çamur havuzuna girer.
Aktif Çamur Havuzu
Aktif çamur havuzu dikdörtgen pirizma şeklinde her bir 2600 m3 hacminde içinde 6 adet aeratör (hava üfleyici) bulunan iki bölümden meydana gelmiştir. Suyun içinde bulunan bakteriler organik maddeyi oksijenli ortamda parçalayarak CO2 ve H2O’ya dönüştürülür. Bakterileri beslemek için suya Diamonyum fosfat çözeltisi enjekte edilir.
Flotasyon havuzundan gelen su septik tanklarından gelen kullanılmış pis su, durultucu havuzlardan sirküle edilen aktif çamur havuzun şarjını oluşturur. Bakterilerin organik maddeleri parçalayabilmek için oksijene ihtiyaçları vardır. Oksijen havuzu içinde dağıtılmış hava oksijen üfleyen earatörler ile sağlanır.
Durutucu Çöktürme Havuzu
Durutucu havuzların her biri 1200 m3 kapasitesinde iki adet tabanı hafif konik havuzlardır. Aktif çamur havuzundan çıkan su ve biolojik çamur beraberinde durultucu havuzlarının orta alt kısımlarından girerler. Biolojik çamur ağırlığı nedeni ile dibe çöker. Çöken çamur, dip sıyırıcılar tarafından merkezdeki konik kısımda toplanır. Toplanan çamur sirkülasyon pompaları ile %75 aktif çamur havuzuna, %25 de slaç koyulaştırma havuzuna basılır. Biolojik arıtımınıda su, havuz kenarından taşarak temiz ve berrak bir şekilde Kızılırmak’a gönderilir.
Slaç Koyulaştırma Havuzları Ve Kurutma Yatakları
Slaç koyulaştırma havuzları 235 m3 kapasitede, içerisinde taban ve yüzey slaç sıyırıcıları olan iki adet havuzdur. Slaç kurutma yatakları 360 m3 kapasiteli dikdörtgen prizma şeklinde dört tane havuzdur. API Seperatörlerinden, flotasyon ve durultucu havuzlarından pompalarla gönderilen slaç koyultucu havuzlarına gelir. Burada ağır slaçlar koyultucu dibe çöker, taban sıyırıcıları ile merkezde yüzen yağlı çamur yüzey sıyırıcıları ile merkezde toplanır ve çamurlar dişli pompalar ile devrede olan kurutma yataklarına basılır. Kurutma yataklarında kuruyan çamur. Rafineri sahasının uygun bir yerinden açılan çukura dökülüp üzeri kapatılır.
5.4. Fleyr Sistemi
Bu sistemin amacı; proses ünitesinin acil yada normal operasyondan gelen normal ve H2S’li gazların nakavt dramlarında kondense olan sıvı gazdan geriye kalan gaz fazının dumansız olarak çevreye zarar vermeyecek şekilde atmosfere vermektir. Fleyr sistemi şu kısımlardan oluşmaktadır :
-İki adet nakavt dramı
-İki adet türbinle, iki adet elektrikli olmak üzere dört adet pompa ateşleme paneli
-Alçak basınç ve yüksek basınç fleyri olmak üzere 82 m yüksekliğinde iki baca
Alçak Basınç Flare Şarj Kaynakları
-1100 Atmosferik Destilasyon Ünitesi
-1200 Vakum Destilasyon Ünitesi
-1300 Nafta Tatlılaştırma Ünitesi
-1600 Kero-Dizel H.D.S Ünitesi
-2750 Fuel-Gaz Sistemi
Yüksek Basınç Flare’ları Şarj Kaynakları
-1400 Nafta Hidrojenle Muamele Ünitesi
-1500 Katalitik Reforming Ünitesi
-1600 Kero-Dizel H.D.S Ünitesi
-1700 Amin-gaz H.D.O Ünitesi
-2750 Fuel-Gaz Sistemi
Ayrıca yüksek basınç fleyr hattına nakavt dram girişinden 1700 Amin-Gaz, 1800 Kükürt ünitesinden gelen H2S hattı bağlanmıştır. Düşük basınç fleyr hattı 8 ata’dan düşük ve eşit şarjları toplar, yüksek basınç fleyr hattı ise 8 ata’dan yüksek basınç şarjları toplar.
5.5. Tank Sahası Ünitesi
Ünitenin Görevleri :
-Ünitenin ana görevi tankların işletmeciliğidir
-Ham petrol BOTAŞ tan alınması, depolanması
-Ara ürünlerin depolanması
-Ünite şarjlarının hazırlanması ve ünitelere düzenli bir şekilde verilmesi
-Tanklar ve üniteler arası ürün transferlerinin yapılması
-Ünitelerden gelen ürünlerin istenilen oranlarda karıştırılarak satışa uygun speklerde nihai ürünlerin hazırlanması
-Ara ve nihai ürünlere gerekli kimyasal katkı maddelerinin katılması
-Tanklardaki ürünlerin miktar ve özelliğini saptamak için seviye, sıcaklık ve su ölçüleri ile numunelerin alınması
-Satışa hazır ürünlerin tanklar ve tren dolum ile gaz şirketlerine (LPG, propan) verilmesi
-Ünitelerden ve A.S.A ünitesinden gelen slopların depolanması
-Tank hareketlerinin sürekli gözlemde tutulması
-Tüm ekipmanların uygun şartlarda çalıştırılması, arızaların tespit ve giderilmesi
Yukarıdaki işlemlerin bir kısmı ünitece rutin olarak, bir kısmıda Teknik Servisler Müdürlüğü Operasyon Planlama Talimatlarına uygun olarak ancak işletme açısından yapılabilirliği kontrol edildikten sonra emniyetli bir şekilde yapılır.
Depolama Tankları Ve Çeşitleri
Ham petrol ve petrol ürünlerinin depolanmasında kullanılan kaplara genel olarak tank denir. Rafineride kullanılan tank çeşitleri şunlardır :
a. Yatay Silindirik Tanklar : Çok yüksek buhar baskısına sahip olan propan, LPG gibi sıvılaştırılmış petrol gazlarının depolanmasında kullanılan basınçlı kaplardır.
b. Küre Tanklar : Nispeten yüksek buhar baskısına sahip LPG, bütan, hafif nafta gibi sıvılaştırılmış petrol gazlarının depolanmasında kullanılan basınçlı kaplardır.
c. Yüzer Tavanlı Tanklar : Ham petrol, benzin, gaz yağı, nafta gibi kolayca buharlaşan ürünlerin depolanmasında kullanılır.
d. Sabit Tavanlı Tanklar : Tavanın konik veya küresel oluşuna göre adlandırılan bu tanklarda genelde zor buharlaşan fuel-oil, motorin, HVGO, asfalt gibi ürünler depolanır.
e. Pantonlu Tanklar : Bu tanklarda hem yüzer tavan hemde sabit tavan vardır ve jet yakıtları (jp-1, jp-4) depolanır. Rafineri tank sahasında 27 adet yüzer tavanlı, 40 adet sabit konik tavanlı, 3 adet pantoonlu, 4 adet küresel ve 1 adet de yatay silindirik olmak üzere toplam 75 adet tank vardır. Ayrıca Atık Su Ayırma Ünitesinde 4 adet konik tavanlı slop tankı ile TPP ünitesinde de 5 adet konik tavanlı yakıt tankı vardır.
5.6. Dolum Ünitesi
Karayolu dolumu : 78 dolum kolu mevcuttur. Her türlü siyah ve beyaz ürün ile LPG dolumu yapılabilmektedir. Siyah ürünler kantarla, beyaz ürünler sayaçla satılmaktadır.
Demiryolu dolumu : 30 adet dolum kolu vasıtasıyla aynı anda 30 adet sarıçlı vagona 5 değişik asfalt dolumu yapılabilmektedir. Bu şekilde kantarla dolum yapılabileceği gibi ekonomik ve hızlı bir şekilde sayaçla dolum da yapılabilmektedir. 60-80 millik sayaçlar 12-15 dakikada otomatik olarak vagonu doldurmaktadır. Ancak bu sistemde asfalt ve LPG ürünlerin dolumu yapılmaktadır.
Boru Hattı ve LPG gaz şirketlerine satış : Rafineri yanında depolama tesisi kuran 3 adet gaz şirketine LPG satışı boru hattı vasıtasıyla yapılmaktadır.
